فلات ایران اولین سکونتگاه انسان پس از خروج از آفریقا بوده است
تاریخ انتشار: ۸ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۱۸۳۵۷
ایتنا - پژوهشگران میگویند با ترکیب شواهد ژنتیکی و مدلهای دیرینبومشناسی به این نتیجه رسیدهاند که فلات ایران کانون سکونت گونه ما در مراحل اولیه کوچ به اوراسیا بوده است.
شواهد ژنتیکی، فسیلی و یافتههای باستانشناسی نشان میدهد که انسان خردمند (هوموسیپین) بین ۷۰ تا ۶۰ هزار سال پیش از قاره آفریقا خارج شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اکنون، پژوهشگران در تحقیقی که در نشریه نیچر کامیونیکیشنز (Nature Communications) منتشر شده است، میگویند با ترکیب شواهد ژنتیکی و مدلهای دیرینبومشناسی به این نتیجه رسیدهاند که فلات ایران کانون سکونت گونه ما در مراحل اولیه کوچ به اوراسیا بوده است.
به گفته پژوهشگران، شواهد ژنومی نشان میدهد جمعیت ساکن در فلات ایران ژنی موروثی دارند که مشابه جمعیتی است که خارج از آفریقا ساکن شدند. پژوهشگران با استفاده از دادههای دیریناقلیمی موجود، مدلهای بومشناسی ساختهاند که نشان میدهد که پس از مهاجرت بزرگ از آفریقا، فلات ایران مکانی مناسب برای سکونت انسان و در مقایسه با سایر مناطق غرب آسیا بود، و قادر به تامین نیازهای جمعیت بزرگتری بوده است.
دو نمونه ژنتیکی که پژوهشگران در نظر گرفتند «مرد تیانیوان»، فردی ۴۰ هزار ساله از شرق آسیا، و «کاستنکی۱۴»، فردی ۳۸ هزار ساله از غرب روسیه، بود.
شواهد حاکی از آن است که سکونت هوموسپینها در اوراسیا فرایندی ساده نبوده است. یافتههای فسیلی و باستانشناسی نشاندهنده چند موج مهاجرت از آفریقا در اواخر دوره پلیستوسن میانه و در دوره پلیستوسن پسین است. آثار این پراکندگیهای اولیه در ژنوم اقوام نئاندرتال ما نیز مشهود است، که نشاندهنده آمیزش بیننژادی در دوره نقلمکان انسان به اوراسیا است.
پراکندگی اولیه گونه ما احتمالا با انقباضها و انقراضهای جمعیتی همراه بوده است، هرچند موج بزرگ بعدی در ۷۰ تا ۶۰ هزار سال قبل که تمام انسانهای غیرآفریقایی امروزی از آن پدید آمدند موفقیتآمیز بود.
پژوهشهای پیشین بهدلیل کمبود شواهد فسیلی هوموسیپینها در فاصله ۶۰ تا ۴۵ هزار سال پیش در اوراسیا، نتوانسته بودند موقعیت جغرافیایی احتمالی کانون جمعیتی این گروه را شناسایی کنند.
در این پژوهش جدید، محققان با توجه به نبود بقایای فسیلی برای شناسایی کانون سکونت انسان پس از مهاجرت بزرگ از آفریقا، شواهد ژنتیکی موجود (از جمله ژنومهای کهن و امروزی) و مدلهای دیرینبومشناسی را ترکیب کردند تا به منطقه جغرافیایی برسند که کانون سکونت اجداد تمام انسانهای غیرآفریقایی امروزی در دورههای اولیه مهاجرت به اوراسیا بود. به این ترتیب، مشخص شد که جمعیت ساکن فلات ایران دارای یک جزء ژنتیکی موروثیاند که با جمعیتی که در کانون خارج از آفریقا ساکن شدند شباهت دارد، و نشان میدهد که فلات ایران در بازه زمانی ۶۰ تا ۴۰ هزار سال پیش، مکانی مناسب برای سکونت انسان بوده است.
این یافتهها همچنین تعاملهای اولیه و ترکیب گونههای ما با نئاندرتالها را تا حدی روشن میکند و نشان میدهد که پژوهشهای باستانشناسی آینده روی چه محدودهای باید متمرکز باشد.
منبع: ايتنا
کلیدواژه: هوموساپینس انسان های خردمند انسان های اولیه تمدن بشریت انسان خردمند فلات ایران نشان می دهد شواهد ژنتیکی هزار سال پیش فلات ایران بوم شناسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.itna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ايتنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۱۸۳۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)
پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستانهای مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامههای قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.
قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسیالرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمیترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرنها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژهای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقفهای متعدد داشتند. یکی از این وقفها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بالهای ملائک تا آسمان میرود.
سنتی که از آغاز بود
قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیدهای است که در مزارات سرزمینهای اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکلگیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسیالرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت میکردند. ابنبابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان مینویسد: «مسافری از ری که نامهای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».
قرآنهای موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمیترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابیالحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقفنامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته میشود با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آنها نیز اندیشه میشده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمیترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم مطهر به گزارش فضلاالله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».
با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی میرسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده و در پایین پای حضرت اجرا میشده و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شدهاست. جز این میتوان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامههای دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام میشده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.
دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر
دیگر خبری که از قرن نهم میتواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته میشود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته میشود وجود این رواق و نامش نشاندهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیدهاند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیتالمغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهدهدار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقفنامههایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد میتوان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته میشود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادمباشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت میکردند. براساس این وقفنامهها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه میپرداختند. شرح این وقفنامهها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
آزاده خلیلی